ΜΟΡΦΕΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ

25 λόγοι που τα παιδιά λατρεύουν τον παππού και τη γιαγιά

ΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ

ΘΕΜΑ:

«Θα ήταν πάντως μεγάλη ατυχία για την ανθρωπότητα να διαλυθεί η οικογένεια. Γιατί αν σε όλες τις άλλες λειτουργίες της μπορεί ν’ αντικατασταθεί με άλλου είδους κοινωνικές υπηρεσίες, καμία άλλη αρχή ή οργάνωση δεν είναι δυνατόν να την αναπληρώσει στην αγωγή των παιδιών».

Στο απόσπασμα αυτό ο Ε. Παπανούτσος εξαίρει τον αναντικατάστατο ρόλο που ασκεί η οικογένεια στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του νέου ανθρώπου. Παράλληλα όμως όλοι παραδέχονται ότι ο θεσμός κλυδωνίζεται και κινδυνεύει με αφανισμό. Κατά την άποψή σας:

α) Ποια είναι τα αίτια αυτής της κρίσης;
β) Ποιες οι συνέπειες για το άτομο και την κοινωνία;
γ) Ποιοι παράγοντες μπορούν να συμβάλλουν στη διάσωσή της;

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ:

Η κοινωνία μας περνά ένα στάδιο ταχύτατων μεταλλαγών και ανακατατάξεων, όπου αμφισβητούνται αξίες και θεσμοί. Σήμερα οι θεσμοί  έχουν γίνει πολύμορφοι και σύνθετοι, ενώ ταυτόχρονα όσοι άντεξαν στο χρόνο μετασχηματίστηκαν για ν’ αμυνθούν στις νέες συνθήκες ζωής.

Αυτών των κοινωνικών αλλαγών τον αντίκτυπο υπέστη και ένας θεσμός πανάρχαιος, ο οικογενειακός, που στις μέρες μας περνάει βαθιά κρίση όσον αφορά τη δύναμη και το ρόλο του. Η σπουδαιότητά του αναγνωρίστηκε από πολύ παλιά και αναγνωρίζεται και σήμερα. Γι’ αυτό το λόγο οι κοινωνίες περιέβαλαν και με νομικό χαρακτήρα το γάμο και την οικογένεια, για να την καταστήσουν δεσμό όσο το δυνατόν αδιάλυτο.

ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ:
ΟΡΙΣΜΟΣ:

Οικογένεια είναι μία ομάδα ανθρώπων που συνδέονται με δεσμούς αίματος και ζουν κάτω από την ίδια στέγη. Είναι μια μορφή συμβίωσης σταθερού χαρακτήρα. Εκείνο που επιβάλλει τη μόνιμη σύνδεση και συγκατοίκηση είναι κυρίως η τεκνογονία και η ανάγκη συντήρησης και ανατροφής των τέκνων.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ:

Οι πρωτόγονες κοινωνίες αποκαλούνται μητριαρχικές, γιατί η γενιά του κάθε μέλους καθορίζονταν από τη μητέρα και τους συγγενείς της. Με την πάροδο του χρόνου, όμως, καθώς ο άνδρας άρχισε να ασχολείται με την καλλιέργεια της γης, απέσπασε από τη γυναίκα όλες τις γεωργικές, βιοτεχνικές δουλειές και με τον τρόπο αυτό απέκτησε κοινωνική υπεροχή. Έτσι, έγινε κύριος της οικογένειας, διαμορφώθηκε ο τύπος του πατέρα – αφέντη με τις απεριόριστες εξουσίες πάνω στα μέλη της οικογένειας. Έπρεπε να έρθει ο Χριστιανισμός με τις ανθρωπιστικές ιδέες του, για να σπάσει η ακαμψία της πατριαρχικής αυτής νοοτροπίας. Σήμερα η πατρική εξουσία έχει δώσει τη θέση της στη γονική αυθεντία ή στο γονικό λειτούργημα που ασκείται από τους δύο γονείς από κοινού. Ο θεσμός της οικογένειας λοιπόν έχει αλλάξει πολλές φορές μέσα στην ιστορία. Στην εποχή μας έχει επικρατήσει η πυρηνική μορφή της οικογένειας, που αποτελείται από τον άνδρα, τη γυναίκα και τα παιδιά ως την ενηλικίωσή τους.

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΔΕΔΟΜΕΝΟΥ: ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ

1. Η οικογένεια αποτελεί το πρώτο περιβάλλον, κοινωνικό σχήμα με το οποίο έρχεται σε επαφή ο άνθρωπος.

2. Αν λάβουμε υπόψη μας ότι η ανάπτυξη της προσωπικότητας σημαίνει επιτυχή συνδυασμό ανάπτυξης σωματικών δυνάμεων και ηθικοπνευματικών, νοητικών και συναισθηματικών στοιχείων, τότε η οικογένεια είναι εκείνη που θα δώσει τα πρώτα ερεθίσματα για την ανάπτυξη αυτών των στοιχείων.

3. Επίσης, μέσα στην οικογένεια το παιδί θα γνωρίσει τη στοργή, την αγάπη, την τρυφερότητα και την ασφάλεια, στοιχεία απαραίτητα για την ομαλή ανάπτυξή του.

4. Στο οικογενειακό περιβάλλον το άτομο θα καλλιεργήσει νοητικές λειτουργίες, όπως την κρίση, τη μνήμη, τη φαντασία, την παρατηρητικότητα, την αντίληψη.

5. Το παιδί φέρει ορισμένες έμφυτες καταβολές και κλίσεις, οι οποίες, για να έρθουν στην επιφάνεια και να αναπτυχθούν, έχουν ανάγκη από τα κατάλληλα ερεθίσματα. Η οικογένεια λοιπόν, με τη συμπεριφορά της καθορίζει αν θα ανασύρει στην επιφάνεια ή θα καταστείλει τις τάσεις αυτές.

6. Ακόμα και στη μετάδοση κληρονομικών, βιολογικών χαρακτηριστικών ενέχει ευθύνη η οικογένεια.

7. Μεταδίδει επίσης την ιδεολογία της, την κοσμοθεωρία της. Δε θα πρέπει να παραγνωρίζουμε το ρόλο της οικογένειας ως φορέα κοινωνικοποίησης. Σύμφωνα μ’ αυτή την άποψη η οικογένεια:

α) Μαθαίνει στον άνθρωπο κανόνες συμπεριφοράς, αφού ενσαρκώνει κοινωνικά πρότυπα και αξίες. Μέσα στην οικογένεια το παιδί αξιολογεί και αξιολογείται, κρίνει τις δυνάμεις του και μαθαίνει να αγωνίζεται για την επίτευξη των στόχων του.

β) Ο άνθρωπος αποκτά το λεγόμενο οικογενειακό πνεύμα, το οποίο τον χαρακτηρίζει σε όλη του τη ζωή.

γ) Η εκμάθηση της γλώσσας και των εκφραστικών μέσων αποτελεί μια ακόμα σημαντική λειτουργία της οικογένειας, καθώς αυτά επιτρέπουν στο άτομο την επικοινωνία του με τα άλλα μέλη της κοινωνίας. Η εκμάθηση γίνεται ανάλογα με την ηθικοπνευματική υπόσταση της οικογένειας.

δ) Η οικογένεια ασκεί καθοριστική επίδραση στο νέο άνθρωπο ως προς τη χάραξη των στόχων του, την έκταση και τα όρια της φιλοδοξίας του, τόσο στον προσωπικό όσο και στον επαγγελματικό τομέα.

Επομένως, η οικογένεια είναι ο πιο καθοριστικός παράγοντας για τη διαμόρφωση του νέου ανθρώπου και ο ρόλος της δε θα αντικατασταθεί ποτέ με τόση επιτυχία από κανένα άλλο φορέα. Για να επιτευχθούν όμως όλα αυτά, ο θεσμός της οικογένειας θα πρέπει να λειτουργεί σωστά.

ΑΙΤΙΑ ΚΡΙΣΗΣ:

1. Η τεχνολογική ανάπτυξη και ο καταμερισμός της εργασίας συντέλεσαν, ώστε η οικογένεια να χάσει τον παραδοσιακό της χαρακτήρα.

2. Η διαφοροποίηση των ρόλων των μελών της οικογένειας. Χειραφέτηση της γυναίκας, οικονομική ανεξαρτησία της, εμπλοκή της στην παραγωγική διαδικασία, οικονομική ανεξαρτητοποίηση των νέων.

3. Αποδυνάμωση της οικογένειας από πολλές λειτουργίες της. Η εκπαίδευση, η ψυχαγωγία, η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη που επιτελούνταν παλαιότερα μέσα στους κόλπους της οικογένειας, σήμερα εκχωρούνται σε άλλους φορείς.

4. Η ευδαιμονιστική αντίληψη και το καταναλωτικό πνεύμα της εποχής καλλιεργούν τον ατομικισμό και αποδυναμώνουν τους δεσμούς των μελών της οικογένειας. Σ’ αυτό επίσης συμβάλλει και το αντικοινωνικό πνεύμα, η αλλαγή αξιών και η ηθική αποχαλίνωση που έχει αποδεσμεύσει τους ανθρώπους από αξίες και συναισθήματα.

5. Η ανδροκρατική μορφή της. Η ανισοτιμία ανάμεσα στον άνδρα και στη γυναίκα προκαλεί σύγκρουση και επιφέρει δυσαρμονία στη συμβίωση. Αυτή η σύγκρουση έχει κυρίως αρνητικό αντίκτυπο στα παιδιά.

6. Η ανευθυνότητα και η ασυνέπεια των γονιών προς τα παιδιά.

7. Οι αντιθέσεις μεταξύ γονιών – παιδιών. Το «χάσμα των γενεών» εκφράζεται κυρίως στο ιδεολογικό επίπεδο και αυξάνει τους κλυδωνισμούς μέσα στους κόλπους της οικογένειας (έλλειψη διαλόγου και συγκρούσεις).

8. Ο αυξανόμενος αριθμός των διαζυγίων.

9. Η μείωση των γάμων ή οι πρώιμοι γάμοι.

10. Η προτίμηση συμβίωσης κυρίως από τους νέους ανθρώπους.

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ:
Σε ατομικό επίπεδο:

1. Τραυματικές εμπειρίες (ασταθής πνευματική και ψυχολογική συγκρότηση).

2. Αδυναμία κοινωνικοποίησης.

3. Αδυναμία προσφοράς και δημιουργικής δράσης.

4. Αποξένωση – αντικοινωνική συμπεριφορά (ατομικισμός – αδιαφορία για τα «κοινά»).

5. Δημιουργία περιθωριακών ατόμων.

Σε κοινωνικό επίπεδο:

1. Η οικογένεια μεταβάλλεται σε νοσογόνο κύτταρο της κοινωνίας.

2. Επικρατεί κοινωνική ανισότητα. Εμφανίζονται φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας (βία, εγκληματικότητα, ναρκωτικά) και γενικά αποκλίνουσα συμπεριφορά.

3. Αποξένωση κοινωνικών σχέσεων – ενίσχυση ανταγωνιστικών σχέσεων, συγκρούσεις.

4. Αμφισβήτηση αξιών, κρίση θεσμών, επικράτηση ρευστότητας μέσα στην κοινωνία.

5. Υπογεννητικότητα. Τα ζευγάρια δεν μπορούν να αναλάβουν τις ευθύνες της ανατροφής ενός παιδιού, λόγω των οικονομικών δυσκολιών της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας.

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ – ΛΥΣΕΙΣ:

1. Με τη βοήθεια της παιδείας είναι δυνατόν ν’ αντιμετωπιστούν τα φαινόμενα εκείνα που αποδυναμώνουν τους δεσμούς των μελών της οικογένειας (ευδαιμονιστική αντίληψη, καταναλωτικό πνεύμα, ατομικισμός, αντικοινωνικό πνεύμα).

2. Με την καλλιέργεια του διαλόγου.

3. Με την πληροφόρηση και ενημέρωση των γονιών για θέματα που αφορούν τη σωστή διαπαιδαγώγηση των παιδιών.

4. Με την καταπολέμηση του αυταρχισμού και την καλλιέργεια ενός κλίματος δημοκρατικής οικογενειακής ζωής.

5. Με την πληροφόρηση των νέων για τις οικογενειακές υποχρεώσεις, ώστε έτσι να μην προχωρούν απροετοίμαστοι προς το γάμο. Προς αυτή την κατεύθυνση μπορούν να συμβάλλουν η οικογένεια, το σχολείο και η πολιτεία.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ:

Η λεγόμενη σήμερα κρίση της οικογένειας είναι μια αλλαγή που συμβαδίζει με την κοινωνική αλλαγή. Η οικογένεια ως θεσμός θα επιζήσει, δεν πρόκειται να κλονιστεί. Θα αλλάξει μορφή και θα ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της σύγχρονης ζωής, όμως σίγουρα θα επιβιώσει σαν θεσμός. Και αυτό γιατί είναι αναντικατάστατη στον τομέα της αγωγής, στη συναισθηματική κάλυψη και την ηθική επένδυση των παιδιών. Άνθρωπος μεγαλωμένος σ’ ένα υγιές οικογενειακό περιβάλλον, σημαίνει άνθρωπος δίχως ανασφάλειες, επιθετικότητες, συμπλέγματα και απωθημένα. Εγγύηση για αυριανές υγιείς κοινωνίες.

Αναρτήθηκε από Μ Τάσος στις 4:01 μ.μ. 

Θέμα : τρίτη ηλικία, γηρατειά

û Ορισμός : είναι η ηλικιακή φάση της ωριμότητας, κατά την οποία ο άνθρωπος βιώνει την ύστερη βιολογική περίοδο της ύπαρξής του, η όψιμη περίοδος της ζωής του ανθρώπου.

û Τα χαρακτηριστικά της γεροντικής ηλικίας :

1ο.     οι γέροντες έχουν μεγάλη πείρα, χρήσιμη για συμβουλή και καθοδήγηση των νεότερων, ώστε να αποφεύγονται τα λάθη του παρελθόντος.

2ο.     λειτουργούν με τη λογική και δεν εμπιστεύονται ανεπιφύλακτα.

3ο.     συχνά επιστρέφουν με νοσταλγία στο παρελθόν και είναι προσηλωμένοι σ’ αυτό .

4ο.     έχουν εσωτερική και ψυχική ισορροπία, καθώς είναι απαλλαγμένοι από φιλοδοξίες και ιδιοτελή κίνητρα.

5ο.     συντηρούν την παράδοση, όσα έχουν κατακτηθεί και θα αποτελέσουν θεμέλιο για το μέλλον.

6ο.     είναι συχνά προσκολλημένοι σε στερεότυπες αντιλήψεις.

7ο.     υπερασπίζονται τις απόψεις τους με την πεποίθηση του αλάθητου, για το οποίο επικαλούνται την πε ίρα τους.

8ο.     κατηγορούν συχνά τους νέους για επιπολαιότητα και ασέβεια.

9ο.     ωραιοποιούν το παρελθόν και αποστρέφονται τα σύγχρονα δεδομένα.

10ο.          είναι επιφυλακτικοί απέναντι σε κάθε νεωτεριστικό ιδεολογικό ρεύμα γι’ αυτό και γίνονται συντηρητικοί.

  

û Η θέση και η συμβολή των παππούδων στην ελληνική οικογένεια : η θέση των ηλικιωμένων στην ελληνική οικογένεια είναι πολύ σημαντική, γιατί :

1)      φροντίζουν τα παιδιά, όταν οι γονείς εργάζονται.

2)      προσφέρουν εργασία στο σπίτι.

3)      συνδέουν το παρόν με το χθες, μεταφέροντας στα παιδιά και τα εγγόνια τους πληροφορίες για το παρελθόν.

4)      διατηρούν την παράδοση, τα ήθη και τα έθιμα της πατρίδας μας.

5)      η πείρα και τα χρόνια τους καθιστούν πολύ συχνά ικανούς συμβουλάτορες για τα παιδιά τους  στη λήψη αποφάσεων.

       Η εικόνα αυτή της διευρυμένης οικογένειας ήταν διαδεδομένη και αυτονόητη κυρίως τις

    .  προηγούμενες δεκαετίες. Σήμερα, οι διαφορετικές συνθήκες ζωής συντέλεσαν, ώστε να αλλάξει η   

 .     σύνθεση της οικογένειας σε πυρηνική (γονείς και παιδιά). Οι σημαντικότεροι λόγοι γι’ αυτές τις

   .   αλλαγές είναι :

1)      ο αστικός τρόπος ζωής. Οι περισσότεροι άνθρωποι ζουν στις πόλεις, στα διαμερίσματα, όπου δεν είναι εύκολη η συνοίκηση τόσο πολλών ανθρώπων.

2)      έχουν δημιουργηθεί υπηρεσίες με μέριμνα του κράτους ή των ιδιωτών (π.χ. οι παιδικοί σταθμοί), που έχουν αντικαταστήσει τη γιαγιά στο «φύλαγμα» των παιδιών.

3)      οι ηλικιωμένοι στην πλειοψηφία τους είναι ανεξάρτητοι οικονομικά, αφού συνταξιοδοτούνται. Επομένως δεν έχουν ανάγκη να συμβιώνουν με τα παιδιά τους.

4)      γενικά, έχει διαμορφωθεί ένα πνεύμα ανεξαρτησίας και αυτονομίας που δεν ευνοεί τη στενή συμβίωση και αλληλεξάρτηση.

             

û Η αντιμετώπιση των γερόντων από τους νέους, ο σεβασμός : σεβασμός προς ένα ηλικιωμένο  σημαίνει να μην τον προσβάλουμε, να μην τον αντιμετωπίζουμε με επιθετικότητα ή αδιαφορία, να δείχνουμε κατανόηση για την ανημποριά του. Προπάντων, δείχνουμε σεβασμό σ’ ένα ηλικιωμένο μέσα στην οικογένεια, όταν δεν τον θέτουμε σε περιθώριο, αντιμετωπίζοντάς τον ως περιττό βάρος. Δεν είναι ανάγκη να συμφωνούμε ή να συμμορφωνόμαστε μ’ ό,τι μας λένε οι ηλικιωμένοι, δεν πρέπει όμως να τους αποδοκιμάζουμε, επειδή έχουν αντίθετη γνώμη από μας. Από την άλλη, είναι δικαίωμά μας να μην αποδεχόμαστε ως προσωπικότητα κάποιον ηλικιωμένο, ακόμη και να μην τον εκτιμούμε ως άνθρωπο, ίσως γιατί έχει κάποιες αδυναμίες που θεωρούμε ασυγχώρητες, π.χ. να είναι υποκριτής ή τσιγκούνης κ.λ.π. Όμως έχουμε υποχρέωση να του συμπεριφερόμαστε με τρόπο που να μην προσβάλλει την ανθρώπινη αξιοπρέπειά του. Τον σεβασμό τον οφείλουμε όχι μόνο στους ηλικιωμένους αλλά και σε κάθε άνθρωπο, ανεξάρτητα από την ηλικία του, την κοινωνική του θέση και τη μόρφωση, γιατί μόνο έτσι δικαιούμαστε να απαιτούμε από τους άλλους να μας σέβονται.

û Τα προβλήματα της τρίτης ηλικίας : η τρίτη ηλικία συνοδεύεται από πολλές βιολογικές, ψυχολογικές και κοινωνικές αλλαγές, που επηρεάζουν τη συμπεριφορά και την ικανότητα προσαρμογής τους :

1)      η απομόνωση (θάνατοι αγαπημένων προσώπων, χαλάρωση οικογενειακών θεσμών).

2)      ο μαρασμός (απομάκρυνση από τον εργασιακό χώρο λόγω συνταξιοδότησης, μακροχρόνιες ασθένειες, σεξουαλική ανικανότητα, εγκατάλειψη από τα συγγενικά πρόσωπα, αισθάνονται βάρος για την κοινωνία).

3)      η πλήρης κατάπτωση σωματικής, ψυχικής και πνευματικής (σημαντική μείωση όρασης και ακοής, γενική αδιαφορία του περιβάλλοντος).

4)      διεκδικητικές τάσεις προς την οικογένεια, αλλά και προς την κοινωνία (αγανάκτηση των ηλικιωμένων απέναντι στο περιβάλλον που τους αναγκάζει να ζουν σε απομόνωση και αδράνεια και τους αρνείται να χρησιμοποιούν τις ικανότητές τους, όσο μπορούν).

5)      δυσκολία προσαρμογής, κατάθλιψη (απομάκρυνση από την παραγωγική δραστηριότητα, οικονομικά προβλήματα).

û Τρόποι με τους οποίους μπορεί να βοηθήσει η κοινωνία τους γέροντες :

1)      παροχή υπηρεσιών ανακούφισης και περίθαλψη.

2)      οικιακή φροντίδα σε πρακτική βοήθεια στο σπίτι(καθαριότητα, ψώνια…).

3)      παροχή υπηρεσιών, όπως ψυχαγωγία, εργοθεραπεία, φυσικοθεραπεία, δυνατότητες εκπαίδευσης κ.α.

4)      φροντίδα το Σαββατοκύριακο για την ανακούφιση των συγγενών.

5)      διανομή φαγητού.

6)      συστήματα συναγερμού (τηλεφωνικά κυκλώματα για τους μοναχικούς).

7)      επόπτες γειτονιάς.

8)      προγράμματα καλής γειτονιάς και φιλικών επισκέψεων.

9)      πληροφόρηση – ενημέρωση για τις ιδιαίτερες ανάγκες των ηλικιωμένων.

û Τα μέτρα από την πολιτεία, για να έχουν οι ηλικιωμένοι μια γεμάτη και ενδιαφέρουσα ζωή :

1ο.  διεύρυνση και βελτίωση των κέντρων ανοιχτής προστασίας (Κ.Α.Π.Η.).

1ο.  παροχή ικανοποιητικών συντάξεων που να εξασφαλίζουν μια αξιοπρεπή διαβίωση.

2ο.  ιατροφαρμακευτική περίθαλψη που να καλύπτει τις αυξημένες ανάγκες αυτής της φάσης.

3ο.  αναγνώριση της προσφοράς τους από την πολιτεία με κοινωνικές διακρίσεις, τιμές και εκδηλώσεις.

4ο.  ψυχαγωγικά προγράμματα (από τα Μ.Μ.Ε. που εποπτεύονται από την πολιτεία ) κατάλληλα και συναφή προς τα ενδιαφέροντά τους.

5ο.  αξιοποίηση, μέσα από θεσμούς, της πείρας των ηλικιωμένων και της γνώσης τους για σημαντικά θέματα.

6ο.  επιστημονική μελέτη και ανάλυση των προβλημάτων της τρίτης ηλικίας και πρακτική αξιοποίηση των πορισμάτων.

û Τι πρέπει να κάνουν οι ίδιοι : οι ηλικιωμένοι πρέπει να μην παραιτούνται από τις ανάγκες κα τις επιθυμίες τους και να μην αυτοπεριορίζονται σε μια γωνιά του σπιτιού. Αν δεν μπορούν να εργαστούν, να βρίσκουν κάποια απασχόληση, να επιδίδονται σε ό,τι τους αρέσει και δίνει ενδιαφέρον στη ζωή τους. Το ζητούμενο είναι να μην παραιτηθούν από τη ζωή, να μην ξεχνούν ότι έχουν δικαιώματα, όπως όλοι οι άνθρωποι, να μην πανικοβάλλονται με τις ασθένειες και την ανημποριά τους και, προπάντων, να κρατούν ανοιχτές τις γέφυρες επικοινωνίας με τους συνομήλικους, αλλά και τα παιδιά και τα εγγόνια τους.  

Θέμα : οικογένεια

     Ορισμός : μια ομάδα ατόμων που συνδέονται μεταξύ τους με φυσικούς δεσμούς και ζουν κάτω από την ίδια στέγη. Η λ. οικογένεια προέρχεται ετυμολογικά από το επίθετο οικογενής (= αυτός που γεννιέται στον οίκο).

     Ιστορική αναδρομή : η οικογένεια είναι πανάρχαιος θεσμός. Αποτέλεσε τον πρώτο σταθμό στην ιστορίας της ανθρωπότητας, γιατί αποτέλεσε το πρώτο σχήμα της κοινωνικής ζωής. Είναι το περιβάλλον, όπου μπαίνουν οι βάσεις της ανάπτυξης του ατόμου. Κατά το φιλόσοφο Α. Κομτ ( Comte, 1797-1857), « η οικογένεια είναι η αιώνια σχολή και ο δάσκαλος του κοινωνικού βίου του ανθρώπου». Είναι το κύτταρο της κοινωνίας.

     Η αξία της οικογένειας : η οικογένεια είναι ο βασικός πυρήνας της κοινωνίας μας. Συμβάλλει ευεργετικά :

1)      στην κοινωνικοποίηση των νέων.

2)      στην καλλιέργεια κοινωνικής πειθαρχίας.

3)      στη διατήρηση της ψυχικής υγείας των ατόμων (ηθική στήριξη).

     Ποιες αλλαγές υπέστη ο θεσμός της οικογένειας τα τελευταία χρόνια. Η οικογένεια σήμερα : 

1)      η παραδοσιακή (πολυμελής) οικογένεια έδωσε τη θέση της στην πυρηνική (γονείς και παιδιά).

2)      τα παιδιά παντρεύονται χωρίς τη συγκατάθεση των γονιών.

3)      η γυναίκα απέκτησε οικονομική ανεξαρτησία και χειραφετήθηκε.

4)      ανατράπηκαν πλήρως οι ρόλοι των δύο συζύγων.

5)      το κυνήγι του χρήματος, της κοινωνικής και επαγγελματικής καταξίωσης, οι συνθήκες ζωής στα αστικά κέντρα οδήγησε τους γονείς σε χαλάρωση των δεσμών και αποξένωση με τα παιδιά τους.

6)      λόγω του μετασχηματισμού των κοινωνικών δομών, πολλές λειτουργίες που επιτελούσε παλιά αποκλειστικά η οικογένεια, όπως αγωγή, περίθαλψη, εκπαίδευση, τις αναλαμβάνει η κοινωνία ή η πολιτεία. Έτσι, ο ρόλος της οικογένειας αποδυναμώνεται στη συνείδηση των μελών της.

     Τα αίτια της κρίσης της οικογένειας : πολλοί υποστηρίζουν ότι ο θεσμός της οικογένειας διέρχεται  κρίση. Τα αίτια για την κρίση αυτή είναι :

οικονομικά :

1)      τα άτομα στις μέρες μας ανεξαρτητοποιούνται πιο γρήγορα, έτσι απομακρύνονται γρηγορότερα από την οικογένεια.

2)      η επαγγελματική απασχόληση κρατά τα άτομα αρκετές ώρες έξω από το σπίτι, με αποτέλεσμα η συνύπαρξη των μελών της οικογένειας να είναι σπάνια.

3)      η γυναίκα εργάζεται έξω από το σπίτι και η αγωγή των παιδιών αναθέτεται  σε τρίτους.

4)      η ανεργία που πλήττει κυρίως τους νέους, τους κάνει διστακτικούς να δημιουργήσουν οι ίδιοι οικογένεια.

       ψυχολογικά :

1)      η αποξένωση και η απομόνωση των ανθρώπων.

2)      η κακώς εννοούμενη από μερικούς ελευθερία τους οδηγεί είτε στη μη δημιουργία είτε στη διάλυση υπάρχουσας οικογένειας.

3)      οι συγκρούσεις των γονιών μεταξύ τους δεν αποτελεί το καλύτερο παράδειγμα για να αγαπήσει ένα παιδί την οικογένεια.

        κοινωνικά :

1)      η οικογένεια δεν είναι πια ο μοναδικός φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου.

2)      τα αστικά κέντρα δεν αποτελούν το καλύτερο περιβάλλον για τη συγκρότηση οικογένειας.

        ηθικά :

1)      η ελευθερία των ηθών.

2)      η έλλειψη σεβασμού μεταξύ των μελών της οικογένειας.

3)      ο κλονισμός του θεσμού του γάμου.

        πνευματικά :

1)      οι γονείς τρομοκρατημένοι από τις σύγχρονες μεθόδους παιδαγωγικής και ψυχανάλυσης, δεν ξέρουν ποια στάση να κρατήσουν απέναντι στα παιδιά τους, για να μην τους προκαλέσουν ψυχολογική ζημιά, χωρίς να το θέλουν. Έτσι, από τη μια τα θεωρούν ανώριμα και από την άλλη τους ζητούν να συμμεριστούν τον κόσμο των μεγάλων και να ακολουθούν τον τρόπο ζωής τους.

2)      το χάσμα των γενεών συνεχώς διευρύνεται. Τα παιδιά έχουν διαφορετικά πρότυπα και αξίες.

     Η άλλη άποψη : η οικογένεια δεν περνάει κρίση. Επιχειρήματα :  μερικοί άνθρωποι πιστεύουν ότι η οικογένεια στο βάθος της δεν περνάει κρίση και ότι αυτή η κρίση που διαβλέπουν κάποιοι είναι φαινομενική. Τα επιχειρήματά τους είναι :

1)      ο θεσμός του γάμου κυριαρχεί στη ζωή μας. Οι νέοι επιδιώκουν να παντρευτούν, κάτω όμως από διαφορετικές βάσεις.

2)      οι σχέσεις του ζευγαριού είναι πιο σκληρές, αλλά ταυτόχρονα πιο ειλικρινείς από το παρελθόν.

3)      οι ευθύνες μέσα στο γάμο είναι κοινές. Η γυναίκα καταξιώνεται ως κοινωνικό μέλος, βοηθά στην κάλυψη των οικογενειακών αναγκών και δε «φορτώνει» όλα τα βάρη στον άνδρα.

4)      οι άνδρες συνειδητοποιούν σήμερα έντονα την πατρότητα και την χαίρονται αληθινά, καθώς εκ των πραγμάτων αναγκάζονται να συμμετέχουν στην ανατροφή των παιδιών τους.

5)      συνειδητοποίηση και από τα δυο φύλα της ευθύνης της οικογένειας, γι’ αυτό και το αποφασίζουν αφού πρώτα το σκεφτούν πολύ σοβαρά.

6)      η γέννηση των παιδιών στηρίζεται στον οικογενειακό προγραμματισμό.

7)      έντονο ενδιαφέρον από τους γονείς για τη σωστή ανατροφή και διαπαιδαγώγηση των παιδιών, όπου χρησιμοποιούνται νέες παιδαγωγικές μέθοδοι.

8)      προσπάθεια για την εξασφάλιση του παιδιού, τόσο επαγγελματικά όσο και οικονομικά.

9)      η αυταρχικότητα και η καταπίεση είναι πλέον μέθοδοι που ανήκουν στο παρελθόν.  Δημοκρατικότητα στις σχέσεις της οικογένειας.

     Η αντιμετώπιση των αρνητικών παρενεργειών από τις αλλαγές που υπέστη ο θεσμός · λύσεις :     

1)      να συνειδητοποιήσουν τα άτομα την αναγκαιότητα του θεσμού της οικογένειας για την ομαλή ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους.

2)      τα προβλήματα της ζωής να παρουσιάζονται στα παιδιά με την πραγματική τους διάσταση, για να τα κατανοούν αργότερα, να αναπτύξουν τους απαραίτητους αμυντικούς μηχανισμούς και να μπορούν να δίνουν λύσεις.

3)      επικράτηση του διαλόγου, του αλληλοσεβασμού που βοηθά στην επίλυση των διαφορών και προάγει την έννοια της δημοκρατίας.

4)      επικράτηση της αγάπης, της εκτίμησης και του σεβασμού.

5)      αποφυγή της υπερπροστατευτικότητας και της υπερβολική στοργής, που ασκούν στο παιδί ψυχολογική βία, με φυσικό επακόλουθο την εξέγερσή του και την αναζήτηση ελευθερίας.

6)      να συνειδητοποιήσουν τα μέλη ότι δεν πρέπει να εξαρτώνται μεταξύ τους υλικά ή συναισθηματικά, αλλά να αναγνωρίζουν την αξία της προσωπικότητάς τους και την ικανότητά τους να «στέκουν στα πόδια τους», όταν αναγκαστούν να μείνουν μόνοι..

7)      η πολιτεία να συμβάλλει στην ενίσχυση του θεσμού με ενημέρωση, με οικονομική ενίσχυση, όταν είναι αναγκαίο και εξασφάλιση περίθαλψης.

Αναρτήθηκε από zeta stavropoulou στις 2:46 μ.μ.                                                          

 Παρατηρήστε προσεκτικά τις παρακάτω εικόνες και προσπαθήστε να μαντέψετε τις σχέσεις που υπάρχουν ανάμεσα σε αυτά τα πρόσωπα,την εποχή που ζουν και τον τύπο του οικογενειακού περιβάλλοντος που μεγαλώνουν.

  

ΟΙ ΜΟΡΦΕΣ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΑ ΜΕΛΗ ΤΟΥΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΜΕΣΣΗΝΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η οικογένεια αποτελεί το βασικό κύτταρο της οργανωμένης κοινωνικής συμβίωσης. Η καθιέρωση του θεσμού αυτού έγινε από τα πρώτα σχεδόν βήματα της ζωής του ανθρώπου στη γη , και μέχρι σήμερα εξακολουθεί να διαδραματίζει πρωτεύοντα ρόλο τόσο στο κοινωνικό σύνολο όσο και στη ζωή των μεμονωμένων ατόμων. Η οικογένεια άσχετα από τις δυσκολίες που αντιμετώπισε κατά καιρούς , σαν θεσμός έχει αναγνωριστεί και λειτουργεί με τη μία ή την άλλη μορφή σε όλες τις χώρες του κόσμου , είτε αυτές είναι πολιτισμένες είτε είναι απολίτιστες.

Ο κυριότερος προορισμός της οικογένειας είναι η διαιώνιση του είδους. Αλλά μετά την συγκρότηση της οικογένειας και ιδίως μόλις γεννηθούν τα παιδιά εμφανίζονται πλήθος ευκαιρίες για χαρές πρωτόγνωρες και απολαύσεις μοναδικές, που ο άνθρωπος μόνο στα πλαίσια της οικογένειας μπορεί να νιώσει.

Ο καθένας από τους δύο συζύγους ανακαλύπτει στο πρόσωπο του άλλου τον αφοσιωμένο σύντροφο και συμπαραστάτη στις αντιξοότητες και δυσκολίες που συναντάει , τον ανεκτίμητο βοηθό στις υποθέσεις που τον απασχολούν , τον ανιδιοτελή και ειλικρινή σύμβουλο στα προβλήματα που τον ταλαιπωρούν και τον άδολο σύμμαχο στον αγώνα της ζωής. Οι γονείς βρίσκουν στα πρόσωπα των παιδιών τους την πηγή της χαράς , το στήριγμα των ελπίδων τους και το σκοπό της ζωής τους. Τα παιδιά αντίθετα βρίσκουν στα πρόσωπα των γονιών τους φύλακες της ασφάλειάς τους , τους εγγυητές των δικαιωμάτων τους , τους συντελεστές της μόρφωσης και της προόδου τους , τους καθοδηγητές τους στο γεμάτο παγίδες δρόμο της ζωής τους.

Ο σημαντικός ρόλος που έχει ανατεθεί στην οικογένεια δεν είναι πρόσφατος. Για αιώνες τώρα οι γονείς έχουν αφοσιωθεί και έχουν καταπιαστεί με την ανατροφή των παιδιών τους. Αποτέλεσμα είναι από την μακροχρόνια πείρα να έχουν δημιουργηθεί ορισμένοι κανόνες ανατροφής που στηρίζονται μάλλον στη συνήθεια και την πείρα παρά στην επιστήμη και στην παιδαγωγική. Οι κανόνες αυτοί παραδίδονται προφορικά , αλλά και πρόχειρα και ασύνειδα από τους προηγούμενους στους μεταγενέστερους. Άλλες όμως ήταν οι συνθήκες των κοινωνικής συμβίωσης στο παρελθόν και άλλες είναι τώρα. Σήμερα οι όροι διαβίωσης ,ανατροφής , υγιεινής , ενδυμασίας , μόρφωσης , ψυχαγωγίας και συμπεριφοράς έχουν αλλάξει ριζικά. Οι συνθήκες διαβίωσης λοιπόν έγιναν σήμερα πιο σύνθετες και περίπλοκες από ότι στο παρελθόν , άρα και ο ρόλος της οικογένειας έγινε ακόμα πιο δύσκολος και πιο σημαντικός.

Στη μεταβαλλόμενη διαρκώς κοινωνία μας η οικογένεια αγωνίζεται να προσαρμοστεί κατά τέτοιο τρόπο ώστε να συμβαδίσει με τις νέες συνθήκες και τα νέα ήθη. Είναι πλέον γεγονός , οι παραδοσιακές μορφές οικογένειας[1] χάνουν έδαφος. Οι πολύτεκνες επίσης οικογένειες μειώνονται όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια , ενώ τα μονομελή νοικοκυριά[2] αυξάνονται συνεχώς. Παράλληλα ο μεγάλος αριθμός διαζυγίων και η δημιουργία νέων οικογενειών , μέσω ενός δεύτερου γάμου συνθέτουν ένα ολοένα διαφορετικό τοπίο μονογονεϊκών ή ανασυγκροτημένων οικογενειών.

Οι επιστήμονες αρχίζουν να μιλούν για απομυθοποίηση του παραδοσιακού προτύπου[3]  και για σταδιακή αντικατάστασή του από διαφορετικές μορφές οικογένειας.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ

Η ελληνική οικογένεια έχει υποστεί βασικούς μετασχηματισμούς όπως από πυρηνική οικογένεια σε εκτεταμένη , διαζευγμένη ή ανασυγκροτημένη οικογένεια , από πατριαρχική οικογένεια τείνει προς συντροφικότητα , από αυτάρκες οικονομικό σύστημα έχει γίνει καταναλωτικό οικογενειακό σύστημα και από οικογένεια γέννησης πολλών παιδιών έχει φτάσει στην υπογεννητικότητα. Όλα αυτά τα δεδομένα έχουν επιφέρει επίσης μεταβολές στην εσωτερική λειτουργία της και έχουν οδηγήσει στην ανανέωση και την αναπροσαρμογή των ρόλων που αναλαμβάνουν τα μέλη της. Η ελληνική οικογένεια δεν διαφέρει ουσιαστικά από την οικογένεια των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όμως επειδή όλες αυτές οι ραγδαίες εξελίξεις , δεν έχουν αφομοιωθεί εξίσου από όλα τα κοινωνικά στρώματα και όλα τα γεωγραφικά διαμερίσματα , γι’ αυτό και συναντά κανείς στην ελληνική οικογένεια όλα σχεδόν τα οικογενειακά χαρακτηριστικά , τα παραδοσιακά και τα σύγχρονα.

Στην Ελλάδα από τους εκατό χιλιάδες γάμους που συνάπτονται κάθε χρόνο , οι δέκα χιλιάδες καταλήγουν στο διαζύγιο. Από τα διαζύγια αυτά μένουν χωρίς οικογένειες οχτώ χιλιάδες παιδιά[4]. Σε αυτά πρέπει να προσθέσουμε και δύο χιλιάδες εξώγαμα που γεννιούνται κάθε χρόνο από ανύπαντρα ζευγάρια  Η κρίση που περνάει , όπως βλέπουμε , ο θεσμός της οικογένειας και ιδίως η ευκολία με την οποία οι γονείς σήμερα προχωρούν στη διάλυση του γάμου , στο διαζύγιο αλλά και στην επανασύσταση άλλης οικογένειας για δεύτερη και συχνά για τρίτη φορά, δημιουργεί, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις όπου οι διαλυμένες οικογένειες έχουν ήδη αποχτήσει παιδιά, πλήθος μεγάλων και συχνά αξεπέραστων προβλημάτων.

Παλαιότερα οι γάμοι διαρκούσαν «εφ’ όρου ζωής» , ενώ τώρα η διάρκειά τους δεν ξεπερνά κατά μέσο όρο τα πέντε με έξι χρόνια. Η αντίληψη του άρρηκτα δεμένου ζευγαριού που συναντούσαμε πριν από τη δεκαετία του εξήντα , το οποίο προγραμμάτιζε τη ζωή του με βάση τη διάρκεια , αντικαταστάθηκε από την επιλογή του εφήμερου. Για την παραδοσιακή οικογένεια ο γάμος αντιπροσώπευε έναν ιερό και ακλόνητο θεσμό , ο οποίος εγγυόταν την ασφάλεια , την κοινωνική υπόληψη και τη γονιμότητα. Αλλά από τότε οι αξίες που στηρίζουν το ζευγάρι, η μορφή της οικογένειας και η κοινωνία έχουν υποστεί βαθιές αλλαγές. Από το 1972 μέχρι σήμερα έχουμε μια σταδιακή και μεγάλη αύξηση των διαζυγίων και ανάπτυξη των ελεύθερων σχέσεων. Η μεταβολή αυτή οφείλεται μεταξύ άλλων σε ένα επαναπροσδιορισμό του κοινωνικού ρόλου των δύο φύλων. Ο άντρας , από τη μία μεριά , ίσως δεν χρειάζεται μια γυναίκα για να «μένει» στο σπίτι και να το φροντίζει , και η γυναίκα από την άλλη δεν χρειάζεται να εξασφαλίσει τα απαραίτητα για τη συντήρησή της εισοδήματα. Συνεπώς η ένωση δύο ανθρώπων προσδιορίζεται κατά κύριο λόγο από την αναζήτηση της ευτυχίας μέσω του ερωτικού συναισθήματος[5].

Παράλληλα η μείωση των γεννήσεων, η άρνηση δημιουργίας για οικογένεια, κλπ. είναι παραδείγματα αυτής της "κρίσης". Η είσοδος της γυναίκας τέλος στην αγορά εργασίας αλλά και σε όλα τα κοινωνικά δρώμενα της εποχής έχει τροποποιήσει και μορφοποιήσει την εικόνα της γυναίκας και κατ' επέκταση την δομή της οικογένειας.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

ΟΙ ΜΟΡΦΕΣ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ

Η Ελληνική οικογένεια εξελίσσεται δυναμικά τόσο στη μορφή όσο και στο περιεχόμενο. Σήμερα , όπως προανέφερα , συνυπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι οικογένειας. Μία διάκριση που πρέπει όμως αρχικά να γίνει είναι δύο τύποι οικογένειας που συνυπάρχουν σε όλους τους τύπους που θα αναλυθούν παρακάτω.

Είναι η οικογένεια προσανατολισμού και η οικογένεια αναπαραγωγής. Η πρώτη είναι η οικογένεια μέσα στην οποία γεννιέται κανείς και αποτελείται από τον εαυτό του, τα αδέρφια του αν υπάρχουν και τους γονείς του. Η δεύτερη δημιουργείται όταν ένας άνθρωπος σχηματίσει μια νέα οικογένεια όπου ίσως παντρευτεί και κάνει και παιδιά.

Αναφορικά με τους διάφορους τύπους οικογένειας που δημιουργούνται με την αλλαγή των κοινωνικών δεδομένων ή αποτελούν ήδη παραδοσιακά πρότυπα πάνω στα οποία «πατούν» οι νεότεροι άνθρωποι έχουμε τους εξής :

την παραδοσιακή πυρηνική οικογένεια , που δημιουργείται με γάμο και περιλαμβάνει γονείς και παιδιά,

την εκτεταμένη οικογένεια που αποτελείται όχι μόνο από τους γονείς και τα παιδιά αλλά και από άλλα συγγενικά πρόσωπα,

τις μονογονεϊκές οικογένειες που προκύπτουν από διαζύγιο ή χηρεία ή πρόκειται για ανύπαντρες μητέρες,

τις ανασυγκροτημένες οικογένειες που προκύπτουν μετά από διαζύγια ή περιπτώσεις χηρείας

και τέλος τις «χωλές» οικογένειες όπου οι γονείς χωρίς να είναι διαζευγμένοι δεν μένουν μαζί για διάφορους λόγους.

2.1. Η παραδοσιακή πυρηνική οικογένεια

Στις παραδοσιακές κοινωνίες έχουμε συνηθίσει την εικόνα ενός ζευγαριού και των παιδιών τους που λειτουργούν ως ομάδα σε όλα τα επίπεδα. Μια ομάδα που διαβιεί σε ένα νοικοκυριό στο οποίο ο καθένας έχει το δικό του ρόλο σύμφωνα με το φύλο του και την ηλικία του. Το κλασικό μοντέλο οικογενείας έχει σταθερές αξίες και τρόπους συμπεριφοράς που στόχος της είναι να τις μεταφέρει στις επόμενες γενεές αναλλοίωτα.

Στην πυρηνική οικογένεια ένα μέλος, το παιδί, αποκτά πρωταρχικό ρόλο, αποτελεί σκοπό και πάνω σε αυτό βασίζεται ο γάμος και η δημιουργία της οικογένειας.

Η μορφή αυτή οικογένειας επιδιώκει την κοινωνική άνοδο των μελών της, καθώς μέσα από την προσαρμογή των παιδιών στις καινούριες συνθήκες της κοινωνίας, προωθείται η οικογένεια ως σύνολο. Για την επίτευξη των επιδιώξεων αυτών λοιπόν, παρατηρείται μία υπερβολική προσήλωση στην προσπάθεια για τη μόρφωση των παιδιών, μία διάχυτη αγωνία και πίεση για την επίδοση τους στο σχολείο, καθώς η επιτυχία των παιδιών είναι στενά συνυφασμένη με την προώθηση και την ψυχολογική ανάταση των ίδιων των γονιών.

Το μοντέλο λοιπόν της πυρηνικής οικογένειας, χαρακτηρίζεται από έντονα στοιχεία αλληλεξάρτησης, τα οποία όμως τελικά καταλήγουν σε αντιφάσεις και συγκρούσεις, τόσο για τους γονείς, όσο και για τα παιδιά. Ο αγώνας για την επίτευξη των προσωπικών επιδιώξεων, απαραίτητος όχι μόνο για την υλική ευημερία, αλλά και για τη στήριξη της προσωπικότητας, συγκρούεται μοιραία με τις προσδοκίες των άλλων μελών της οικογένειας για συντροφικότητα, υποστήριξη και φροντίδα. Όλη αυτή η αγωνία των γονιών για την κοινωνικοποίηση του παιδιού και την επίτευξη της πνευματικής τους ανέλιξης, οδηγεί αφενός τους γονείς σε συναισθήματα ευτυχίας, ικανοποίησης και κοινωνικής ανόδου, και αφετέρου σε θλίψη και πόνο, καθώς τα παραπάνω συνεπάγονται την απομάκρυνση του παιδιού από το σπίτι.

Από την άλλη μεριά, τις ίδιες αντιφατικές τάσεις και συναισθήματα, βιώνουν και τα παιδιά, καθώς είτε επιτύχουν, είτε αποτύχουν, δε θα απελευθερωθούν από τη σύγκρουση με τους γονείς. Γνωρίζουν καλά ότι η αποτυχία εισπράττετε από τους γονείς ως προδοσία, και η επιτυχία καθώς συνεπάγεται την απορρόφηση των παιδιών σε άλλες κοινωνικές ομάδες, δεν οδηγεί και αυτή τελικά στην ολοκλήρωση και την ικανοποίηση των γονιών.

Ο παιδοκεντρικός αυτός χαρακτήρας επιδρά δραστικά και στη γυναικεία ταυτότητα καθώς αισθάνεται πως ο μοναδικός άνθρωπος που την έχει πραγματικά ανάγκη είναι το παιδί της, στο οποίο και προσφέρει την απόλυτη φροντίδα και αφοσίωση, αναμένοντας μέσα από την επιτυχία και την ολοκλήρωση των παιδιών, την προσωπική της αναγνώριση.

2.2.  Η εκτεταμένη οικογένεια

Η οικογένεια αυτή αποτελείται όχι μόνο από τους δύο συζύγους και τα παιδιά τους,

αλλά περιλαμβάνει και άλλα συγγενικά πρόσωπα, όπως είναι οι παππούδες, οι γιαγιάδες, οι θείοι ή οι θείες και τα ξαδέρφια. Επομένως αυτή η οικογένεια περιλαμβάνει δύο ή περισσότερες πυρηνικές οικογένειες που συνδέονται με δεσμούς συγγενείας. Η κλασική εκτεταμένη οικογένεια συχνά αποκαλείται “οικογένεια τριών ή τεσσάρων γενεών”, διότι περιέχει τις τρεις γενιές των παππούδων, των γονέων και των παιδιών, που συνήθως ζουν αν όχι κάτω από την ίδια στέγη, πάντως στον ίδιο δρόμο ή στην ίδια γειτονιά και διατηρούν τακτική επαφή.

Η εκτεταμένη οικογένεια αποτελεί μια συνεργατική ομάδα στην οποία ανήκει από κοινού κάθε σημαντικό περιουσιακό στοιχείο, και ο αρχηγός της οικογένειας, είτε πατέρας, είτε αδερφός, είναι ο διαχειριστής της περιουσίας και όχι ο ιδιοκτήτης. Επίσης εξασφαλίζει στο άτομο την ένταξη σε μια σταθερή ομάδα, που ικανοποιεί όλες τις ανάγκες του. Καθώς συχνά οι ανάγκες του ατόμου ταυτίζονται με τις ανάγκες του συνόλου, το άτομο οφείλει να θέτει το συμφέρον του συνόλου ως ανώτερο και σημαντικότερο από το προσωπικό του συμφέρον, να είναι απόλυτα αφοσιωμένο στη οικογένεια του ενώ όλα τα μέλη είναι υπεύθυνα για τις πράξεις και τη συμπεριφορά οποιουδήποτε άλλου μέλους.

Παρ’ όλες τις αντιξοότητες και τις δυσκολίες τις οποίες αντιμετωπίζουν καθημερινά τα μέλη της εκτεταμένης οικογένειας προκειμένου να επιτύχουν την επιβίωση και να εξασφαλίσουν την αυτάρκεια, έχουν ωστόσο οργανωμένη τη ζωή τους με τρόπο απλό και ξεκάθαρο που διακρίνεται από κοινούς στόχους, κοινές αξίες και συμπληρωματικότητα στους ρόλους, ενώ χαρακτηριστικό της κοινωνικής δομής της εκτεταμένης οικογένειας είναι η αποτελεσματικότητά της να εξισορροπεί τις αντικρουόμενες τάσεις και επιθυμίες που υπάρχουν στην ανθρώπινη φύση. Πιο συγκεκριμένα ο σύζυγος – πατέρας είναι αδιαμφισβήτητα ο αρχηγός της οικογένειας, καθώς είναι αυτός που παίρνει τις αποφάσεις για λογαριασμό ολόκληρης της οικογένειας, αυτός που έχει την καθολική ευθύνη για όλα τα θέματα της οικογένειας. Εκπροσωπεί την οικογένεια στον έξω κόσμο, αγωνίζεται για να θρέψει την οικογένεια του, να εξασφαλίσει τα συμφέροντα τους και να τους προστατεύσει από κάθε είδους επιθέσεις. Ο  ρόλος της γυναίκας από την άλλη μεριά, είναι συντονιστικός και συνδετικός, καθώς αποτελεί το σύμβολο αγάπης που δένει την οικογένεια και συμπληρώνει το ρόλο του άντρα. Παρ’ όλη την υποταγή που παρουσιάζει απέναντι στο σύζυγό της, η συμβολή της στην επιβίωση της οικογένειας είναι ιδιαίτερα σημαντική.

2.3.  Μονογονεϊκές Οικογένειες

Η αυξανόμενη διάσπαση της πυρηνικής οικογένειας στη δυτική κοινωνία, όπως επίσης και η ραγδαία αύξηση των διαζυγίων τα τελευταία χρόνια, όπως προανέφερα, αφήνουν πολλούς γονείς να αναθρέφουν παιδιά μόνοι τους και να παλεύουν να παίξουν το ρόλο δύο ανθρώπων. Πρόκειται για τις μονογονεϊκές οικογένειες που γίνονται όλο και πιο ορατές στη σύγχρονη κοινωνία.

Στην μορφή της μονογονεϊκής οικογένειας καταλήγουν σε μεγαλύτερο βαθμό γονείς διαζευγμένοι όπου τα παιδιά συνήθως ζουν καθημερινά με τον ένα γονέα και βλέπουν τον άλλο περισσότερο ή λιγότερο τακτικά.

Έχουμε όμως και πολλές άλλες περιπτώσεις όπως είναι μητέρες που ζουν μόνες με ένα παιδί αγνώστου πατρός όπου το παιδί σπάνια γνωρίζει τον πατέρα του σε κάποιο σημείο της ζωής του ή μητέρες που γνωρίζουν μεν τον πατέρα αλλά ο τελευταίος αρνείται να αναγνωρίσει το παιδί. Η γυναίκα αποφασίζει να κρατήσει το παιδί και να το μεγαλώσει μόνη της ενώ το παιδί θα μάθει για τον πατέρα του κάποια στιγμή της ζωής του αν το θελήσει η ίδια η μητέρα ή εάν τον αναζητήσει μόνο του.

Άλλη περίπτωση είναι οι χήρες και οι χήροι όπου το παιδί μπορεί να έχει γνωρίσει τον άλλο γονέα σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό ανάλογα με την ηλικία που ήταν όταν εκείνος πέθανε και με το πόσο του μιλούν γι’ αυτόν και υπάρχουν φωτογραφίες του στο σπίτι.

Συμβαίνει επίσης να υπάρχει ελεύθερη σχέση μεταξύ δύο γονέων οι οποίοι έχουν αναγνωρίσει το παιδί αλλά δεν θέλουν να ζουν κάτω από τη ίδια στέγη. Το παιδί σε αυτή την περίπτωση σε αντίθεση με αυτή των διαζευγμένων γονιών έχει ζήσει ανέκαθεν με αυτόν τον τρόπο σε ένα τέτοιο περιβάλλον και δεν αποχωρίστηκαν αργότερα οι γονείς του.

Η υιοθεσία αποτελεί ακόμη έναν λόγο δημιουργίας μονογονεϊκής οικογένειας όταν ορισμένα μοναχικά άτομα αποφασίζουν να υιοθετήσουν ένα ή περισσότερα παιδιά Παρόμοια κάποια άτομα επιλέγουν αντί να υιοθετήσουν ένα παιδί να επιλέξουν ένα σύντροφο μόνο για να κάνουν ένα παιδί χωρίς όμως να θέλουν να ζήσουν μαζί του.

Σε όλες τις περιπτώσεις ο γονέας πρέπει να «χωριστεί στα δύο». Εφόσον ο ένας γονέας είναι απών ο άλλος θα πρέπει να εξασφαλίσει στο παιδί κατά κάποιο τρόπο μια διπλή γονεϊκή παρουσία. Αυτό αποτελεί μεγάλη ψυχική διαθεσιμότητα η οποία δεν διατίθεται πάντα ειδικά όταν ο γονέας είναι ευάλωτος λόγω χηρείας ή χωρισμού.

Όταν ο ένας γονέας χάνεται μετά από ένα διαζύγιο ή ένα θάνατο, αφήνει μια κενή θέση ή οποία δύσκολα καλύπτεται και ίσως με κανέναν τρόπο να είναι όπως εάν υπήρχε η παρουσία του άλλου γονέα. Ο άδειος αυτός χώρος πολλές φορές σπρώχνει το παιδί κοντά στο γονέα με τον οποίο πλέον ζει και δημιουργείται μία πολύ έντονη σχέση μεταξύ τους ιδίως όταν το παιδί δεν βλέπει πια το γονέα που έφυγε. Μια μητέρα επίσης που βρίσκεται ξαφνικά μόνη με ένα παιδί μπορεί να φτάσει στο σημείο να αφοσιωθεί ολόψυχα σε αυτό. Ορισμένα παιδιά επίσης έχουν την τάση να αναλαμβάνουν το ρόλο του συζύγου, του έμπιστου, του υποστηρικτή, ο οποίος προστατεύει το γονέα του από τα καταθλιπτικά συναισθήματα.

Ο κίνδυνος που δημιουργείται στη μονογονεϊκή οικογένεια είναι να ταυτιστεί το παιδί με τη μητέρα ή τον πατέρα και να εγκλωβιστούν και οι δύο σε ένα κόσμο δικό τους που δύσκολα χωρά τρίτους. Τα πράγματα είναι χειρότερα όταν από το οικογενειακό περιβάλλον λείπει η τακτική παρουσία άλλων συγγενικών προσώπων όπως παππούδες θείες κ.τ.λ.

Μερικές φορές επίσης που ο γονέας είναι αδύναμος ή απογοητευμένος και αγχωμένος, το παιδί αναλαμβάνει την υποχρέωση να φροντίζει το γονέα του και τότε γίνεται γονέας του γονέα του. Επειδή αισθάνεται υπεύθυνο για την κατάστασή του κάνει τα πάντα προκειμένου να τον απαλλάξει από κάθε έγνοια, κάθε αντιξοότητα και υποκρίνεται συνήθως ότι όλα πάνε καλά και είναι ευτυχισμένο. Παραμερίζει όλα του τα συναισθήματα, όλες του τις απαιτήσεις και όλες τις προσωπικές του σκέψεις για να ασχοληθεί αποκλειστικά με το γονέα που βρίσκεται σε απόγνωση.

Ορισμένα παιδιά ξεπερνούν όλη αυτή την κατάσταση βρίσκοντας ένα πατρικό υποκατάστατο στο πρόσωπο ενός καθηγητή, ενός φίλου της μητέρας ή του πατέρα, ενός συγγενικού προσώπου ή στον πατέρα ή τη μητέρα κάποιου φίλου τους. Όλα αυτά τα πρόσωπα θα λειτουργήσουν σαν διαδοχικοί μεσάζοντες που θα του επιτρέψουν να σκιαγραφήσει ένα πρότυπο προς ταύτιση.

2.4.  Ανασυγκροτημένες Οικογένειες

Οι ανασυγκροτημένες οικογένειες είναι αυτέ που δημιουργούνται από τον δεύτερο γάμο του ενός ή και των δύο συζύγων μετά από ένα διαζύγιο ή μία περίπτωση χηρείας. Γενικότερα είναι η οικογένεια που προκύπτει αρχικά από την ένωση ενός ζευγαριού στο πλαίσιο ενός ορισμένου τρόπου οικιακής ζωής στον οποίο εντάσσονται και τα παιδιά από προηγούμενους γάμους. Ορισμένες φορές ένα παιδί που μπορεί να δημιουργηθεί από αυτή την ένωση έρχεται να συμπληρώσει την όλη διάταξη. Οι λέξεις «μαμά» και «μπαμπάς» προορίζονται περισσότερο για τους βιολογικούς γονείς γι’ αυτό συνήθως το παιδί προσφωνεί τον «πατριό» του ή τη μητριά του με το όνομά τους.

Στο παρελθόν οι διαζευγμένοι γονείς δεν τολμούσαν να δημιουργήσουν μία νέα οικογένεια επειδή ντρέπονταν τον κοινωνικό περίγυρο εφόσον το διαζύγιο θεωρείτο κάτι το απρεπές. Έπειτα ίσως φοβούνταν τις επιπλοκές πιστεύοντας ότι ήταν πολύ πιθανό την πρώτη αποτυχία να την ακολουθήσει μια δεύτερη, με αποτέλεσμα να ζημιωθούν όλοι διπλά και ιδίως τα παιδιά. Στις μέρες μας όμως η κοινωνία έχει εξελιχθεί, είναι πιο ανεκτική ενώ τα ζευγάρια πλέον τολμούν να χωρίσουν και να ξαναφτιάξουν τη ζωή τους πολύ πιο εύκολα.

Συμβαίνει επίσης συχνά οι γονείς να αρνούνται και σήμερα να συγκατοικήσουν ή να ξαναπαντρευτούν εξαιτίας των παιδιών , είτε επειδή εκείνα έχουν αντίρρηση είτε επειδή ο γονέας δεν θέλει να επιβάλει νέες αλλαγές στην καθημερινή τους ζωή.

Το φαινόμενο όμως των διαδοχικών συμβιώσεων είναι ολοένα και συχνότερο. Η πρώτη από αυτές είναι όλο και πιο σύντομη και η δεύτερη παίρνει τις περισσότερες φορές τη μορφή συγκατοίκησης ή συμβίωσης παρά γάμου. Αυτή η νέα οικογενειακή οργάνωση δημιουργεί μια σειρά από πρακτικά, νομικά, οικονομικά και ψυχολογικά προβλήματα τόσο στα παιδιά όσο και στους ενήλικες.

Το παιδί έχει πλέον δύο οικογένειες, μία βιολογική οικογένεια, που είναι όμως διαλυμένη και μια πραγματική οικογένεια στην οποία ζει καθημερινά. Αυτή η οικογενειακή κατάσταση αν και δυναμική είναι δύσκολη επειδή είναι περίπλοκη. Η στιγμή της ανασυγκρότησης συνιστά μια νέα κρίση , μια ασταθή κατάσταση που συνεπάγεται πολύ κόπο, χρόνο, μεγάλη υπομονή και ψυχική διαθεσιμότητα

2.5.  «Χωλές» Οικογένειες

Η σημερινή πραγματικότητα έχει δημιουργήσει και μια άλλη μορφή οικογένειας, τις «χωλές» οικογένειες. Πρόκειται για συζυγικές οικογένειες που έχουν διασπαστεί σε δυο τμήματα, όχι γιατί οι σύζυγοι δεν επιθυμούν να ζουν μαζί αλλά γιατί μη οικογενειακοί λόγοι τους οδήγησαν σ' αυτό. Η κατάσταση αυτή οφείλεται κυρίως σε κοινωνικοοικονομικούς λόγους.

Το πρόβλημα της ανεργίας που μαστίζει τις σημερινές οικογένειες, τα έντονα οικονομικά προβλήματα και οι μεγάλες κοινωνικές απαιτήσεις οδηγούν στην διάσπαση του ζευγαριού προκειμένου να διασφαλίσουν μια ικανοποιητική ζωή. Τέτοια παραδείγματα «χωλών» οικογενειών έχουμε όταν υπάρχουν λόγοι όπου η εργασία των συζύγων , τους υποχρεώνει να είναι μακριά όπως ναυτικοί, μετανάστες, υπάλληλοι αποσπασμένοι σε άλλη περιοχή από εκείνη την οποία η οικογένεια κατοικεί μονίμως, καλλιτέχνες, επαγγελματίες, αθλητές κ.λπ. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις όπου οι λόγοι δεν είναι επαγγελματικοί αλλά συνέπεια κάποιων καταστάσεων όπως όταν ο ένας σύντροφος είναι ασθενής, φαντάρος ή βρίσκεται στη φυλακή.

Οι επιδράσεις σε αυτή την περίπτωση κυρίως για τα παιδιά μοιάζουν με αυτές τον μονογονεϊκών οικογενειών αλλά σε ένα πολύ πιο «ελαφρύ» κλίμα καθώς ο γονέας απουσιάζει για μεγάλα χρονικά διαστήματα αλλά όποτε είναι δυνατό επισκέπτεται την οικογένειά του. Και πάλι όμως η απουσία προτύπου για το παιδί που δεν έχει σε καθημερινή βάση και τους δύο γονείς είναι σημαντική και καθοριστική αλλά σε έναν πιο κατανοητό βαθμό καθώς το παιδί γνωρίζει τον γονέα που απουσιάζει και την κατάσταση που τον αναγκάζει να είναι μακριά.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Τα παιδιά των προβληματικών οικογενειών αποτελούν ένα μεγάλο και άλυτο μέχρι στιγμής πρόβλημα με σημαντικές ψυχολογικές και κοινωνικές διαστάσεις. Ένα μερίδιο ευθύνης ίσως έχουν και η γονείς αλλά πολύ περισσότερο η κοινωνία. Τα μέχρι τώρα μέτρα όχι μόνο δεν απέδωσαν αλλά σε πολλές περιπτώσεις έβλαψαν και τα ίδια τα παιδιά και το κοινωνικό σύνολο. Γι’ αυτό επιβάλλεται η λήψη μέτρων σύμφωνων με τις σημερινές συνθήκες και τις σημερινές απαιτήσεις ώστε να υπάρξει κάποια βελτίωση στο ουσιαστικό αυτό πρόβλημα.  

Αναμφισβήτητα η οικογένεια βρίσκεται στο κέντρο του ευρύτερου συνόλου της ανθρωπότητας και πρέπει να αποτελεί μια ολοκληρωμένη μονάδα αυτοτελή για να ζήσει και να αναπτυχθεί το άτομο. Μια οικογένεια αν δεν λειτουργεί σωστά τότε το ίδιο το άτομο δέχεται αρνητικές επιπτώσεις και πρώτα απ’ όλα τα παιδιά είναι αυτά που εισπράττουν όλες τις στρεβλώσεις. Έτσι ένα άτομο που ζει μέσα σε μια προβληματική οικογένεια υποφέρει και υποβαθμίζεται σε όλους τους τομείς, ενώ ταυτόχρονα προβληματικές οικογένειες συντελούν στη δημιουργία μιας προβληματικής κοινωνίας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Κογκίδου Δήμητρα, Μονογονεϊκές Οικογένειες (Πραγματικότητα – Προοπτικές – Κοινωνική Πολιτική) , Αθήνα , Εκδοτικός Οργανισμός Λιβάνη , 1995

Γαλάνης Ν. Γιώργος, Οικογένεια με ένα γονέα (Μια πραγματικότητα στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία) , Εκδ. Παπαζήση

Κλαιρ Γκαρμπάρ – Φρανσίς Τεοντόρ , Η Οικογένεια Μωσαϊκό , μτφρ. Καρρά Μαριλένα , εκδ. Πατάκη , 1996

(Διαδίκτυο)

www.oikogeneia.org/Arthto_H_oikogeneia_sto_stoxastro.htm

http://www.businesswoman.gr/article.php?lang=gr&cat=26&offset=0&article=1358

http://www.phs.uoa.gr/~ahatzis/SGH18.pdf

http://alex.eled.duth.gr/epek/family/htm/5.htm

http://www.pediatros.com/MAIN/1,0,1364,296-I-KRISI-POY-DIERHETAI-O-ThESMOS-TIS-OIKOGENEIAS.aspx

Η Συμβολή της Τρίτης Ηλικίας στη Σύγχρονη Οικογένεια

Καραγιάννη Έφη

Ψυχολόγος, Msc Κλινικής Ψυχολογίας

H ελληνική οικογένεια σήμερα βρίσκεται για άλλη μία φορά σε ένα μεταβατικό στάδιο, σε μία φάση αλλαγής, καθώς η δομή και οι λειτουργίες της μετεξελίσσονται. Η μορφή της πυρηνικής οικογένειας όπως στερεότυπα την είχαμε στο μυαλό μας – πατέρας, μητέρα, παιδιά – με τον ένα ή τον άλλο τρόπο τείνει να εκλείψει. «Οικογένεια» πλέον θεωρείται εκείνη η ομάδα ατόμων που τα μέλη της ζουν μαζί, συμμετέχουν συναισθηματικά, μοιράζονται στόχους και αναλαμβάνουν από κοινού πολλαπλές ευθύνες με γνώμονα κυρίως την ανατροφή των παιδιών. Έτσι λοιπόν προκύπτει η οικογένεια εκτός γάμου, η μονογονεϊκή οικογένεια, η οικογένεια από δεύτερο ή τρίτο γάμο, η οικογένεια ομοφυλόφιλων συντρόφων κα.. Εξάλλου παράγοντες όπως οι σύγχρονοι ρυθμοί ζωής, η αναγκαστική πλέον είσοδος της γυναίκας στον εργασιακό χώρο και οι αυξανόμενες οικονομικές απαιτήσεις έχουν επηρεάσει τις λειτουργίες και την οργάνωση ακόμη και της «πυρηνικής» οικογένειας. Μέσα σε αυτό το κλίμα λοιπόν και προκειμένου οι σύγχρονες οικογένειες να λειτουργούν αποτελεσματικά, έχει αλλάξει και ο ρόλος των παππούδων και των γιαγιάδων. Θα μπορούσε μάλιστα κανείς να ισχυριστεί ότι μετά από μία περίοδο σχετικού παραγκωνισμού, ο ρόλος της «πρώτης γενιά» έχει και πάλι αναβαθμιστεί. Ας δούμε αναλυτικά.

Η προσφορά της «πρώτης γενιάς» στη «δεύτερη».

Δύο σημαντικοί δημογραφικοί παράγοντες, η «επιμήκυνση της νεότητας» και η «επιμήκυνση της αρχικής μετά τη σύνταξη περιόδου», έχουν συμβάλει στο να αλλάξει ποιοτικά και ποσοτικά η προσφορά της πρώτης γενιάς προς τη δεύτερη. Στις μέρες μας είναι μεγάλος ο αριθμός των νέων που επιλέγει σπουδές μεγάλης διάρκειας ( μεταπτυχιακές ή διδακτορικές), που καθυστερεί να βγει στην αγορά εργασίας, που αντιμετωπίζει ανεργία ή οικονομικές δυσκολίες. Παράλληλα με την αύξηση του προσδόκιμου ζωής (73 έτη Μ.Ο. για τους άνδρες και 80 για τις γυναίκες) εξίσου μεγάλος είναι και ο αριθμός των συνταξιούχων, που βρίσκεται σε καλή φυσική κατάσταση και μπορεί να έχει περισσότερες κοινωνικές επαφές και περισσότερο χρόνο για την οικογένειά του. Έτσι οι ηλικιωμένοι γονείς καλούνται συχνότερα να δείχνουν τη συμπαράστασή τους  με συναισθηματικό και πρακτικό τρόπο προς τα ενήλικα παιδιά τους. Πώς γίνεται αυτό;

·        Οικονομικά: στην πλειοψηφία των περιπτώσεων οι γονείς είναι εκείνοι που αναλαμβάνουν την οικονομική επιβάρυνση για να σπουδάσουν τα παιδιά τους, ενώ συχνά τα βοηθούν οικονομικά και στην πορεία της ενήλικης ζωής τους. Τους προσφέρουν τη λεγόμενη «προίκα», τους καλύπτουν πάγια έξοδα (π.χ. τα δάνεια, τα φροντιστήρια), τους βοηθούν σε έκτακτες καταστάσεις (π.χ. σε μία ασθένεια, σε περίπτωση ανεργίας) κοκ.

·        Υλικά: στις περιπτώσεις που και οι δύο γονείς εργάζονται ή στις μονογονεϊκές οικογένειες, οι παππούδες και οι γιαγιάδες είναι εκείνοι που πολύ συχνά καλούνται να αναλάβουν ένα μεγάλο μέρος της ευθύνης για την ανατροφή των παιδιών και την καθημερινότητα της οικογένειας (π.χ. ψώνια, λογαριασμοί, φαγητό, οικιακές δουλειές). Σε ό,τι αφορά μάλιστα το θέμα της ανατροφής των παιδιών θα μπορούσε να πει κανείς ότι δεν πρόκειται απλά για βοήθεια αλλά για πραγματική σχέση εργασίας. Η ανάθεση μέρους  της ανατροφής των παιδιών στους παππούδες δεν είναι πλέον μία λύση ανάγκης για οικονομικούς και πρακτικούς λόγους αλλά μία συνειδητή επιλογή που κάνουν οι νέοι γονείς, για να προσφέρουν στα παιδιά τους το καλύτερο από θέμα ασφάλειας και κάλυψης των συναισθηματικών τους αναγκών. Στην πραγματικότητα δηλαδή οι παππούδες καταλαμβάνουν μία θέση εργασίας με κύριο γνώμονα τη «σχέση εμπιστοσύνης». 

·        Κοινωνικά:  Αρκετές  φορές οι γονείς είναι εκείνοι που φροντίζουν για τις «δημόσιες σχέσεις» των παιδιών τους. Με τις γνωριμίες τους τα βοηθάνε στην εξεύρεση εργασίας ή στην επαγγελματική τους ανάπτυξη γενικότερα. Μας είναι οικείο το φαινόμενο ένας ελεύθερος επαγγελματίας να επιλέγει το επάγγελμά του, προκειμένου να πάρει την έτοιμη πελατεία του συνταξιούχου γονέα του.

·        Συναισθηματικά: αυτός είναι ίσως ο τομέας της προσφοράς των παππούδων που είναι ανεξάντλητος. Η αποδοχή, η συμπαράσταση, η κατανόηση και με άλλα λόγια η άνευ όρων γονεϊκή αγάπη είναι εκείνα τα δώρα που όλοι μας αποζητάμε από τους γονείς μας ανεξάρτητα από την ηλικία στην οποία βρισκόμαστε. Αυτό που θα μπορούσαμε ωστόσο να τονίσουμε είναι ότι για έναν νέο γονιό το θέμα της ανατροφής των παιδιών του γίνεται λιγότερο στρεσογόννο και δύσκολο, όταν έχει την υποστήριξη και την ενθάρρυνση από το δικό του γονέα.

Η προσφορά της «πρώτης» γενιάς στην «τρίτη» 

Αν ανατρέξει κανείς στα παιδικά παραμύθια ή στα κινούμενα σχέδια, θα διαπιστώσει ότι παρά τις αλλαγές που παρατηρούνται με τα χρόνια στο θέμα και στο ύφος τους, οι παππούδες και οι γιαγιάδες παραμένουν πάντοτε οι πιο ζεστές και αγαπητές φιγούρες, οι ήρωες που γεμίζουν τις παιδικές ψυχούλες με συναισθήματα αγάπης, ασφάλειας και σιγουριάς.

Η σχέση των παππούδων και των γιαγιάδων με τα εγγόνια τους είναι μοναδική και ανεπανάληπτη. Και αυτό συμβαίνει γιατί ταυτόχρονα είναι και ‘προνομιακή’. Οι παππούδες και οι γιαγιάδες – ακόμη και όταν συμμετέχουν στην ανατροφή των παιδιών – βρίσκονται στην προνομιακή θέση να επικοινωνούν με τα παιδιά, να τους προσφέρουν την αγάπη και την προσοχή τους, χωρίς να φέρουν το βάρος της ευθύνης για την εξέλιξη τους. Απαλλαγμένοι από το άγχος που έχουν οι γονείς – ότι οι συμπεριφορές των παιδιών αντικατοπτρίζουν το πόσο καλοί γονείς είναι οι ίδιοι – είναι ελεύθεροι να αγαπούν και να απολαμβάνουν τα εγγόνια τους χωρίς όρους. Έτσι είναι σε θέση να επιτελέσουν αποτελεσματικά το ανεκτίμητο έργο τους. Πώς;

·  Τα μικρά παιδιά έχουν διαρκώς ανάγκη από ασφάλεια και σταθερότητα, από όποια πηγή και αν αυτά προέρχονται. Η παρουσία των παππούδων και των γιαγιάδων εξασφαλίζει στα παιδιά ότι θα βρεθεί κάποιος να τα πάρει από το σχολείο - όταν οι γονείς τους δεν θα μπορούν, να τους μαγειρέψει το αγαπημένο τους φαγητό, να τα πάει βόλτα, να τα βοηθήσει με τα μαθήματά τους. Με άλλα λόγια να τους εξασφαλίσει ότι η καθημερινότητά τους κυλάει κανονικά και όλες τους οι ανάγκες καλύπτονται. Εξάλλου η επαφή και μόνο με τους παππούδες και τις γιαγιάδες, που κατά κύριο λόγο διακρίνονται για την ηρεμία και την υπομονή τους, βοηθάει τα παιδιά να αισθάνονται ασφαλή και σίγουρα.

·        Οι παππούδες και οι γιαγιάδες συμβάλλουν καταλυτικά στην συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών. Διαθέτουν το χρόνο, την εμπειρία και τη διάθεση να προσεγγίσουν χωρίς άγχος τα μικρά παιδιά, να μοιραστούν τις δυσκολίες τους, να παρακολουθήσουν από κοντά τα κατορθώματά τους, να τα επιβραβεύσουν. Ένα μεγάλο μέρος της αυτοεκτίμησης των παιδιών οφείλεται πάντα στους παππούδες. Παράλληλα, επειδή ακριβώς η αποδοχή στη σχέση τους είναι αμοιβαία, μπορούν ιδιαίτερα αποτελεσματικά να τα συμβουλεύσουν και να τα καθοδηγήσουν, χωρίς να κινδυνεύουν να έρθουν αντιμέτωποι με ακραίες αμφισβητήσεις. Από την μεταξύ τους επαφή εξάλλου τα παιδιά μαθαίνουν να συναναστρέφονται με όλες τις ηλικίες, αποκτούν κοινωνικές δεξιότητες και κατανοούν την ιεραρχία – βάση της οποίας λειτουργεί η κοινωνία μας.

·        Η ουσιαστικότερη ίσως προσφορά των παππούδων στα εγγόνια τους και αυτή που δεν αντικαθίσταται με καμιά άλλη είναι η σύνδεση που τους προσφέρουν με το οικογενειακό παρελθόν τους. Με την ύπαρξή τους τους υποδεικνύουν από πού προέρχονται και τους παρέχουν ανεκτίμητα στοιχεία για να διαμορφώσουν την ταυτότητά τους. Συμβάλλουν στο να διατηρούν δεσμούς με το παρελθόν και την παράδοση και να βιώνουν το απαραίτητο για κάθε ανθρώπινο ον αίσθημα της συνέχειας. Το πόσο σημαντικό είναι αυτό, τα παιδιά το αντιλαμβάνονται ήδη από αυτή την ηλικία. Για αναλογιστείτε με πόσο ζήλο και ενδιαφέρον φτιάχνουν το «οικογενειακό τους δέντρο» στο σχολείο, ξεφυλλίζουν τα άλμπουμ με τις οικογενειακές φωτογραφίες και παρακολουθούν ιστορίες για τα κατορθώματα των παππούδων ή για το πώς ήταν και τι έκαναν οι γονείς τους όταν ήταν στην ηλικία τους.

Η προσφορά της «πρώτης» γενιάς στην οικογένεια ως σύστημα.

Λόγω των κοινωνικοοικονομικών καταστάσεων που έχουν διαμορφωθεί, ο ρόλος της πρώτης γενιάς είναι πολύ σημαντικός, για να μπορεί η οικογένεια πρακτικά να επιτελεί επιτυχώς τις λειτουργίες της. Ποιες είναι όμως οι ιδιότητες εκείνες της «τρίτης ηλικίας» που την καθιστούν σήμερα ‘προστάτη’ και ‘ισορροπιστή’ του θεσμού της οικογένειας;

Σε έναν κόσμο που συνεχώς μεταβάλλεται και που η πληροφορία και η γνώση πλέον υπάρχουν σε αφθονία και είναι προσιτές σε όλους, η πρώτη γενιά έχει σε μεγάλο βαθμό χάσει το ρόλο της ως ο κάτοχος της γνώσης και της σοφίας. Ο νέος της ρόλος έχει να κάνει με τη συναισθηματική σταθερότητα και τη συνέχεια που προσφέρει στην οικογένεια ως σύστημα.

Συγκεκριμένα οι σημερινοί ενήλικες είναι παιδιά μιας γενιάς σαρωτικών αλλαγών σε πολλά επίπεδα (κοινωνικό, οικονομικό, θεσμικό). Στην προσπάθειά τους να ακολουθήσουν τις αλλαγές αυτές και να τις προλάβουν, δείχνουν να έχουν χάσει τον προσανατολισμό τους και τις σταθερές τους. Καθημερινά βιώνουν τεράστια διλήμματα: ‘Να δώσουν προτεραιότητα στην οικονομική ευημερία ή να επιδιώξουν την ποιότητα στη ζωή τους;’, ‘Να μεγαλώσουν τα παιδιά τους όπως παραδοσιακά έχουν μάθει ή να γίνουν ‘φίλοι’ μαζί τους;’, ‘Να μείνουν σε ένα γάμο που δεν τους ικανοποιεί για το καλό των παιδιών ή να αναζητήσουν την προσωπική ευτυχία σε έναν νέο σύντροφο;’.

Τα άτομα της τρίτης ηλικίας, χάρη στο γεγονός ότι δεν μπορούν να επιταχύ-νουν για να προλάβουν τις αλλαγές και κινούνται με πιο αργούς ρυθμούς, έχουν τη δυνατότητα να αφομοιώνουν τις αλλαγές. Παρά το ότι οι ίδιοι αλλάζουν πιο αργά και πιο δύσκολα, γνωρίζουν περισσότερα για την αλλαγή από τους νέους, οι οποίοι χρειάζεται να μάθουν να ζουν σε έναν κόσμο που αλλάζει. Χρειάζονται κάποιον να τους δώσει ένα είδος προοπτικής και να τους πείσει έμπρακτα ότι μπορεί να γεννηθείς σε έναν κόσμο, να ενηλικιωθείς σε έναν άλλο και να μεγαλώσεις σε έναν εντελώς διαφορετικό. Και όλα αυτά να τα κάνεις με επιτυχία. Πώς; Ακολουθώντας έναν υγιές μοντέλο ζωής, που θα χαρακτηρίζεται από ευελιξία και προσαρμοστικότητα και όχι από χάος και αταξία.

Έχοντας τη δυνατότητα να επηρεάζουν τη δυναμική της οικογένειας, τον τρόπο που διαμορφώνονται οι σχέσεις μεταξύ των μελών και που αυτά λειτουργούν, αυτή είναι ίσως η μεγαλύτερη προσφορά των παππούδων και των γιαγιάδων: η παροχή συναισθηματικής σταθερότητας και ενός πλαισίου αναφοράς για την οικογένεια.     

Για να αξιοποιηθεί ωστόσο ο πλούτος που «κατέχουν» οι παππούδες και οι γιαγιάδες, είναι απαραίτητο οι τρεις γενιές να συνυπάρχουν αρμονικά και να λειτουργούν με επιτυχία. Πώς γίνεται αυτό;

Οι σχέσεις των μελών της οικογένειας προσδιορίζονται από δύο έννοιες: την εγγύτητα και τη απόσταση. Τα άτομα χρειάζεται να είναι τόσο κοντά – όχι μόνο σωματικά αλλά κυρίως συναισθηματικά, ώστε να ικανοποιούν της ανάγκες τους για εγγύτητα, επαφή και μοίρασμα, αλλά ταυτόχρονα να είναι και τόσο μακριά, ώστε να απολαμβάνουν την αυτονομία και τη μοναδικότητά τους. Από τη στιγμή μάλιστα που η οικογένεια και τα μέλη της αλλά και οι καταστάσεις γύρω τους συνεχώς αλλάζουν, είναι αναγκαίο τα άτομα να επαναπροσδιορίζουν ανάλογα την εγγύτητα και την απόστασή τους από τους άλλους, προκειμένου ανά πάσα στιγμή να βρίσκονται στην ιδανική θέση.

Με άλλα λόγια στην καθημερινότητά τους μέσα στην οικογένεια τα άτομα χρειάζεται να μπορούν:

«Να λένε ‘ναι’ χωρίς θυμό και ‘όχι’ χωρίς ενοχές!»

ΜΟΡΦΕΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ, ΡΟΛΟΙ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΗΣ

Χαρακτηριστικό στοιχείο της οικογένειας είναι η μορφή της. Και είναι διαφορετικές οι μορφές των οικογενειών, γιατί εξαρτώνται από τον αριθμό των μελών της, τις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες και την παράδοση, τα ήθη και τα έθιμα ενός τόπου. Συγκεκριμένα:

Απαραίτητο στοιχείο για την σωστή λειτουργία μιας οικογένειας είναι η οργάνωσή της. Μοιράζονται δηλαδή τα μέλη της οικογένειας τους ρόλους και τους τρόπους συμπεριφοράς.Δηλαδή, οι γονείς φροντίζουν τα παιδιά για τις ανάγκες τους και τα παιδιά αγαπούν και σέβονται τους γονείς τους. Κανόνες συμπεριφοράς πρέπει να διέπουν τα μέλη της οικογένειας προς τα άλλα μέλη αυτής.

Κάθε πρόσωπο μπορεί να έχει και διαφορετικούς ρόλους. Π. χ. και γονιός αλλά και μέλος διαφόρων συλλόγων ή τα παιδιά ταυτόχρονα και μέλη αθλητικών ομάδων, χορωδίας κλπ

Και βέβαια η θέση κάθε μέλους της οικογένειας έχει αλλάξει στη σύγχρονη εποχή σε σχέση με τους προηγούμενους αιώνες. Απουσιάζει ο διαχωρισμός των ρόλων, αυξάνεται συνεχώς η εργασία της γυναίκας εκτός σπιτιού, ο χρόνος παραμονής των μελών της οικογένειας μέσα στο σπίτι ολοένα ελαττώνεται λόγω των πολλών υποχρεώσεων της έξω από αυτό και η μορφή της παραδοσιακής αγροτικής πολύτεκνης οικογένειας αλλάζει και γίνεται πυρηνικού τύπου δηλαδή γονείς και παιδιά(το πολύ τρία) που ανατρέφουν.